آموزش جامع عملگرهای مقایسه‌ای در پایتون

🎯 اهداف یادگیری

درک مفهوم عملگرهای مقایسه‌ای و کاربرد آنها
شناخت انواع عملگرهای مقایسه‌ای در پایتون
یادگیری مقایسه اعداد، رشته‌ها و سایر انواع داده
آشنایی با زنجیره‌ای کردن مقایسه‌ها
یادگیری تفاوت بین عملگرهای "==" و "is"

📌 مقدمه‌ای بر عملگرهای مقایسه‌ای

عملگرهای مقایسه‌ای برای مقایسه دو مقدار استفاده می‌شوند و نتیجه مقایسه را به صورت یک مقدار بولین (True یا False) برمی‌گردانند. این عملگرها پایه و اساس ساختارهای شرطی و تصمیم‌گیری در پایتون هستند.

📌 انواع عملگرهای مقایسه‌ای

پایتون عملگرهای مقایسه‌ای مختلفی را ارائه می‌دهد:

python

            # عملگر تساوی (==)
a, b = 5, 5
print(a == b)  # خروجی: True
# عملگر نامساوی (!=)
x, y = 10, 20
print(x != y)  # خروجی: True
# عملگر بزرگ‌تر از (>)
print(15 > 10)  # خروجی: True
# عملگر کوچک‌تر از (<)
print(8 < 12)  # خروجی: True
# عملگر بزرگ‌تر یا مساوی (>=)
print(10 >= 10) # خروجی: True
# عملگر کوچک‌تر یا مساوی (<=)
print(5 <= 7)  # خروجی: True

            

جدول عملگرهای مقایسه‌ای:

عملگر	توضیح	مثال	نتیجه
==	مساوی بودن مقادیر	5 == 5	True
!=	نامساوی بودن مقادیر	5 != 3	True
>	بزرگ‌تر از	7 > 5	True
<	کوچک‌تر از	3 < 5	True
>=	بزرگ‌تر یا مساوی	7 >= 7	True
<=	کوچک‌تر یا مساوی	4 <= 5	True

📌 مقایسه رشته‌ها و سایر انواع داده

عملگرهای مقایسه‌ای نه تنها برای اعداد، بلکه برای سایر انواع داده مانند رشته‌ها نیز کاربرد دارند:

python

            # مقایسه رشته‌ها (بر اساس ترتیب الفبایی)
print("apple" < "banana")  # خروجی: True
print("apple" == "Apple") # خروجی: False (حساس به حروف بزرگ و کوچک)
# مقایسه بولین‌ها
print(True == False) # خروجی: False
print(True != False) # خروجی: True
# مقایسه لیست‌ها
list1, list2 = [1, 2, 3], [1, 2, 4]
print(list1 == list2) # خروجی: False

            

نکات مهم در مقایسه رشته‌ها:

ترتیب الفبایی: رشته‌ها بر اساس کدهای ASCII/Unicode مقایسه می‌شوند
حساسیت به حروف: مقایسه رشته‌ها به بزرگی و کوچکی حروف حساس است
مقایسه طول: ابتدا حرف اول مقایسه می‌شود، اگر مساوی بود به حرف بعدی می‌رود

📌 زنجیره‌ای کردن مقایسه‌ها

در پایتون می‌توان چندین مقایسه را به صورت زنجیره‌ای انجام داد:

python

            # مقایسه زنجیره‌ای
x = 10
print(5 < x < 15)  # خروجی: True (معادل 5 < x and x < 15)
age = 25
print(18 <= age <= 30)  # خروجی: True
# مقایسه زنجیره‌ای پیچیده‌تر
a, b, c = 5, 10, 15
print(a < b < c)  # خروجی: True

            

مزایای مقایسه زنجیره‌ای:

خوانایی بیشتر: کد تمیزتر و قابل فهم‌تر می‌شود
کارایی بهتر: در برخی موارد از ارزیابی اضافی جلوگیری می‌کند
کاهش خطا: احتمال خطای منطقی کاهش می‌یابد

📌 تفاوت بین "==" و "is"

یکی از نکات مهم در پایتون تفاوت بین عملگر "==" (بررسی تساوی مقدار) و "is" (بررسی یکسان بودن شیء) است:

python

            # مقایسه با == (تساوی مقدار)
list1 = [1, 2, 3]
list2 = [1, 2, 3]
list3 = list1
print(list1 == list2)  # خروجی: True (مقادیر یکسان هستند)
print(list1 is list2)  # خروجی: False (اشیاء متفاوت هستند)
print(list1 is list3)  # خروجی: True (هر دو به یک شیء اشاره می‌کنند)
# استثنا: اعداد کوچک و رشته‌های کوتاه (بهینه‌سازی پایتون)
a = 5
b = 5
print(a is b)  # خروجی: True (بهینه‌سازی پایتون برای اعداد کوچک)

            

تفاوت‌های کلیدی:

== (تساوی): بررسی می‌کند که آیا مقادیر دو شیء یکسان هستند
is (هویت): بررسی می‌کند که آیا دو متغیر به یک شیء در حافظه اشاره می‌کنند
کاربرد is: معمولاً برای مقایسه با None استفاده می‌شود (if x is None)

📌 مقایسه با مقدار None

برای بررسی وجود مقدار None همیشه از عملگر is استفاده کنید:

python

            x = None
y = 5
# روش صحیح
if x is None:
    print("x مقدار ندارد")
# روش نادرست (اگر x کلاس داشته باشد که __eq__ را بازنویسی کرده باشد)
if x == None:
    print("این روش توصیه نمی‌شود")
# بررسی عدم وجود مقدار
if y is not None:
    print("y مقدار دارد")

            

📌 تمرین‌های عملی

حالا نوبت شماست! کدهای زیر را بررسی کنید و نتیجه را پیش‌بینی کنید:

python

            # تمرین ۱
a = 10
b = 5 * 2
print(a == b)
# تمرین ۲
name1 = "Python"
name2 = "python"
print(name1 != name2)
# تمرین ۳
x = 15
print(10 < x <= 20)

            

❮ بخش قبلی بخش بعدی ❯